Bij HeksenThuis stond dit jaar Nelleke Wagelmans van Egmond op het podium met een mooie presentatie over rituele rouw. Helaas had ik de presentatie gemist, maar ik wilde zo ontzettend graag haar verhaal horen, dat ik besloot om haar persoonlijk te benaderen voor een interview op Claire’s Mission. Benieuwd naar het werk van een rouwvrouw en welke rouw rituelen er zo al zijn? Ze deelt het allemaal met ons in dit inspirerende blog artikel.
Rituele rouw en het verweven van rouw
Sinds 2010 ben ik bezig met rituele rouw en het verweven van rouw. Ik zeg verweven omdat je het volgens mij nooit verwerken kunt. Veel mensen willen dat ook niet eens. Verwerken impliceert dat het op of over gaat. Veel mensen willen hun geliefde blijven herinneren maar ook gedenken. Alleen heb ik gemerkt dat men dit stiekem doet. Vaak omdat de maatschappij het maar raar vindt wanneer je na een tijdje “nog steeds” om iemand huilt of juist over die persoon praten wilt.
Ik schrijf persoon maar het gaat eigenlijk over alles, alles kent in meer of mindere maten rouw. zo is er bijvoorbeeld rouw bij werkeloos raken, het ouder(lijk) huis verlaten, vrienden verliezen door verhuizen of naar een andere school gaan, je gezondheid verliezen, enzovoorts…
Rituele rouw
Ik heb gemerkt dat men graag iets doet om deze gebeurtenis te herinneren. Een ritueel klinkt al snel heel hekserig (wat ik wel ben 😉 ) en dat is nog steeds taboe. Zodra ik het met mensen heb over rituele rouw vinden ze het normaler en is het logisch dat je een ritueel doet om je verlies een plek te geven.
Rituelen zijn er in allerlei maten en vormen
De kunst is er eentje te vinden/maken die bij jou past!! Heel klein is bijvoorbeeld een kaars opsteken voor iets of iemand. Groot is een crematie of begrafenis, of feest dat je ter ere van iemand geeft. Een brief die je schrijft en vervolgens verbrandt, al dan niet met kruiden erbij. Op het internet kun je tegenwoordig heel handig vinden waar welk kruid voor staat.
Meestal maak ik rituelen voor afscheid van dierbaren
Voor iemand die bang was dat men haar zou vergeten (ze vond hierdoor ook geen rust om in te slapen). Ze wilde geen groot iets dus heb ik voorgesteld haar gasten op de crematie na afloop een zakje met zaadjes te geven van vergeet-me-nietjes met een mooi, eigen geschreven gedicht dat ik voorgedragen heb.
Mijn beste vriendin, ook een pagan net als ik, wilde wel een groot, passend ritueel. Samen met 5 rouwvrouwen (ga ik later even op in wat dat precies is) hebben we haar lichaam teruggeven aan Moeder natuur.
We hebben voor voor haar bloed en gepassioneerd leven een rode kaars (staat voor vuur) uitgeblazen. Voor haar gevoel, tranen en medeleven een blauwe kaars (staat voor water) uitgeblazen. We hebben voor haar adem en spreken een gele kaars (staat voor lucht) uitgeblazen. We hebben voor haar lichaam dat mag rusten in de grond een bruine kaars (staat voor aarde) uitgeblazen. Als laatste voor haar ziel en spirit een paarse kaars uitgeblazen. Wij allemaal in onze rituele kleding en zij in een lijkwade op een baar op een natuurbegraafplaats.
Het fenomeen; kaars aansteken of uitblazen is overigens al eeuwen oud, zowel in de kerk bijvoorbeeld om aan iemand te (ge)denken, als thuis een wens doen met kaarsjes uitblazen op de verjaardagstaart.
Eigenlijk kun je overal een ritueel van maken. Het gaat er om dat het voor jou goed voelt en dat het bij je past.
Nog een voorbeeld van rituele rouw dat dit duidelijk maakt is 50 worden. Mijn vriendin vond dit prachtig maar ik niet. Bij haar hebben we een feestje gegeven, bij mij hebben we vooraf een ritueel gedaan. Twee vriendinnen, eentje nog geen 50 ander 55 jaar hebben in het bos van takken een poort voor mij gemaakt. Hier ben ik met een kaars en wierook doorheen gelopen. Van de ene levensfase naar de andere. Daarna heb ik echt van mijn feestje genoten.
Ik heb een dergelijk ritueel ook mogen doen voor een jong meisje in de overgang naar jonge vrouw.
Dit zijn voorbeelden van rituele rouw die we vroeger heel normaal vonden en veel gedaan werden. Helaas leven we tegenwoordig minder in het hier en nu, zijn we afgeleid en zijn er steeds meer verwarde mensen. Ik (en nog meer rouwvrouwen) proberen het rouwen weer terug op de agenda te krijgen en weer normaal te laten zijn, uit de taboesfeer!
Hoe ik te werk ga als rouwvrouw
Zorg voor de stervende
De stervende verdient zorg en aandacht. Angst en pijn kunnen het sterfproces bemoeilijken. Als rouwvrouw wil ik de stervende op een passende manier ondersteunen. Dat kan met kleine rituele handelingen (die ik geleerd heb bij Linda Wormhoudt), door samen zijn/haar uitvaart te schrijven, laatste zaken (proberen) te regelen of gewoon door er te zijn.
Een rouwvrouw kijkt naar dat wat wenselijk en mogelijk is (en dat is best veel). Natuurlijk altijd in overleg met degene die komt te overlijden en met aanwezige familieleden.
Zorg voor de net overledene
In veel traditionele samenlevingen ging men er van uit dat de overledene de eerste vier dagen na het overlijden langzaam afscheid neemt van het leven, het lichaam en van het bestaan op deze aarde.
Als rouwvrouw wil ik aandacht geven aan de ziel van de gestorvene en ondersteuning in het loslaten aan het aardse bestaan. Wanneer mogelijk op de manier zoals van te voren samen afgesproken met de overledene en familie. Wanneer niet meer mogelijk met de overledene, dan op een traditionele manier.
De opbaring is een belangrijk onderdeel hiervan. Dit kan thuis maar ook bij een uitvaartcentrum. Ik draag, samen met de begrafenisondernemer zorg voor de opbaring thuis.
Het fysiek afscheid nemen van een overleden dierbare bij een opbaring heeft een positief effect op het verloop van het verdere rouwproces.
Wake
Een wake geeft familie en vrienden de mogelijkheid om op een goede manier afscheid te nemen. Als rouwvrouw geef ik ook ondersteuning aan de nabestaanden om los te laten en afscheid te nemen. Natuurlijk werk ik volgens de wens van de overledene en samen met de nabestaanden om de wake fijn te laten verlopen.
Uitvaart
Als rouwvrouw is het mijn roeping om een afscheid te regelen/realiseren dat past bij de overledene maar ook bij de nabestaanden. Hoe was hij/zij, waar hield de overledene van maar ook waarvan juist niet? Wil hij/zij een uitvaart met alleen een dankwoordje of een ceremoniële uitvaart? Rituele rouw in de vorm van kleine rituelen, zoals bijvoorbeeld een kaars branden. Of een groot ritueel, zoals het lichaam teruggeven aan de aarde.
Dit kan, wanneer mogelijk samen met degene die komt te overlijden en de naaste familie uitgekozen, samengesteld en voorbereid worden. Wanneer de dierbare al overleden is kan ik met de naasten een ceremonie maken. We halen herinneringen op en daaruit vormen we de ceremonie.
De uitvaartceremonie kan door mij als rouwvrouw, of iemand die hiervoor gekozen is (bijvoorbeeld een goede vriend) uitgevoerd worden. Dit is het moment voor het laatste fysieke afscheid van de dierbare. Belangrijk dat dit fijn en goed verloopt, ook voor de verdere rouwverwerking.
Zorgen voor, tijdens en na
Ook bij het plaatsen van een gedenksteen of bij het uitstrooien van iemands as kan ik als rouwvrouw tot steun zijn. Samen een mooi ritueel maken kan de nabestaanden helpen om hun verlies en pijn een plek te kunnen geven.
Ik ben geen uitvaartondernemer
Die zorgt voor het praktische verloop, regelt dat wat geregeld moet worden. Als rouwvrouw zorg ik voor de ziel van de overledene en troost voor de nabestaanden. Ik zorg ervoor dat de nabestaanden, in de drukte van familie en vrienden die ook verdrietig zijn en afscheid willen nemen of hulp willen bieden rust krijgen, zich kunnen terugtrekken of kunnen praten wanneer ze dat willen.
Als rouwvrouw wil ik er graag voor zorgen dat de nabestaanden kunnen beginnen met het verweven van de rouw/het verlies in hun leven zonder de overledene.
Dit is heel erg op het overlijden van iemand geschreven dat is voor mij ook één van de belangrijkste vormen van rouw verweven. Je kunt het maar 1 keer doen en het blijft je altijd bij. Het is zo belangrijk voor de rest van je leven.
Rituele rouw is het laatste dat je kunt doen voor degene die je lief hebt. Hij/zij verdient dit!
Ik ga er van uit dat de ziel van de overledenen dit mee maakt
Ik geloof dat sterven een proces is en je terug gaat naar je voorouders (je wordt er zelf eentje) en uiteindelijk naar de oerbron waar de nornen ervoor zorgen dat je draadje weer opgepakt wordt en je ziel verder mag in een ander lichaam. Ik ben ook helemaal niet bang voor de dood. Het is meer de manier van sterven waar ik schrik voor heb…
Ik heb wel de draaiboekjes voor onze uitvaart (ook van mijn man) klaarliggen. Dit geeft mij rust en ik weet uit ervaring dat mijn kinderen (3) dan geen rompslomp hebben en dat komt het rouwen ten goede.
Ik heb het ook mogen bemerken bij mensen die komen te overlijden. Alle facetten van rouw komen voorbij, ook bij degene die komt te overlijden. Ongeloof, verdriet, angst, woede en uiteindelijk berusting. De een probeert alles uit, de ander berust er in. Het is echt bij iedereen anders en daarom ook maatwerk en geen standaard.
Ik heb er ook geen haast mee. De een doet langer over een fase dan de ander, of wordt weer boos of verdrietig na berusting. Wel merkte ik iedere keer wanneer echt het einde daar was, dan was de emotie heel anders. Hoe vreemd ook het was mooi om zoveel rust en liefde op dat moment mee te maken!
Volgens mij heelt de tijd niet alle wonden
De rauwe randjes gaan er af en er komt een dun korstje of nieuw dun velletje over, maar het kan zo weer open gaan.
Vaak hoor je dan zinnen als; “Zet je er nou maar overheen”, “het is al zo lang geleden”, “Het is beter zo, jij moet ook door”. Iedereen rouwt op een andere, eigen manier. Dat is niet goed of fout, duurt niet te lang of te kort, dat is JOUW eigen wijze. Maar doe er a.u.b. wel wat mee. Blijf niet hangen want de zon gaat echt weer schijnen, het wordt echt weer lente en zomer. En daar wil ik heel graag mensen bij helpen. Je bent het waard, je kan het, op jouw manier.
Dierbaren niet vergeten maar herinneringen blijven houden en vieren! Ik heb het niet alleen over afscheid van een dierbare. Herdenken kan ook met gebeurtenissen, momenten die een impact hadden/hebben.
Is er een vraag over rituele rouw of een ander onderwerp die je aan Nelleke zou willen stellen? Deel het dan gerust in een reactie onderaan dit blog artikel. Dan beantwoord zij deze met liefde. Ook kun je Nelleke volgen op Facebook en Instagram.
4 reacties
Heel interessant om te lezen.
Ik rouw nog steeds om mijn ouders, en dat komt voornamelijk omdat ik eigenlijk geen afscheid heb kennen nemen.
Lieve Heidi
Vervelend om te lezen en wat moeilijk voor je.
Heb je er wel eens over gedacht ze een brief te schrijven en die ‘s avonds bij kaarslicht te verbranden?
Liefs Nelleke
Erg interessant om te lezen. Tijdens mijn werk in de revalidatie zorg kom ik ook regelmatig rouw tegen; rouw om het missen van een ledenmaat, rouw om dat leven dat ze eerst hadden niet meer mogelijk is, rouw dat ze niet meer terug naar huis kunnen en opgenomen moeten worden in een verpleeghuis
Wauw Tessa, respect voor jou!
Dit is inderdaad een heel goed voorbeeld. Het is zo groot dat kun je niet in je eentje verweven. Wat jij en je collega’s doen is zo belangrijk. Luisteren luisteren en nog eens luisteren
Succes en liefs
Nelleke